ده قدم براي نوشتن يك طرح درس خوب

راهنماي زير تنها راه نوشتن طرح درس نيست، بلكه مروري كلي بر مهم ترين و كليدي ترين نكات پديد آوردن طرح درس است. با پي گيري گام به گام راهنمايي هاي زير مي توانيد علاوه بر ايجاد طرح، شرح هر يك از اجزاي طرح درس را نيز فرا بگيريد.

1- بديهي است اولين چيزي كه بايد در نظر بگيريد، موضوع درس است. اين موضوع بايد بر اساس استانداردهاي آموزشي تدوين شده باشد. در ضمن بايد توجه داشته باشيد كه براي چه پايه اي طرح درس مي نويسيد و اين نكته را تا پايان كار در ذهن داشته باشيد. هم چنين تخميني از زمان لازم براي تدرس انجام دهيد تا در بودجه بندي زمان به شما كمك كند. بعد از مشخص شدن موضوع، بايد به اين مسأله فكر كنيد كه چگونه مي خواهيد درس را تدريس كنيد. حال مي توايند از كتاب معلم درس خود كمك بگيريد و مشاهده كنيد كه چگونه مي توان استانداردهاي خاص آن درس را رعايت كرد. اين كار بسيار ارزشمند و لازم است. اين روش شما را مطمئن مي سازد تمام مطالبي كه آموزش و پرورش كشور از يك معلم انتظار دارد را به دانش آموزان آموزش داده ايد.

2- براي اين كه مطمئن شويد طرح درس شما درست همان مطالبي را كه در نظر داريد، آموزش مي دهد، بايد اهداف روشن و مشخصي تدوين كنيد. دقت داشته باشيد كه اهداف نبايد فعاليت هايي باشند كه در طرح به كار برده ايد، بلكه بايد نتايج آموزشي آن فعاليت ها باشند. به عنوان مثال اگر مي خواهيد جمع كردن 2+3 را به دانش آموزان آموزش دهيد، هدف شما چنين خواهد بود: "دانش آموزان مي توانند نشان دهند كه چگونه 2 را با 3 جمع مي كنند ".

اهداف بايد به گونه اي باشند كه در هر مرحله بتوان ميزان نزديك شدن به آن را بررسي كرد ( در اين باره در بخش ارزشيابي بيشتر صحبت خواهيم كرد ). به عبارت ديگر مطمئن باشيد كه مي توانيد تعيين كنيد به اهداف خود رسيده ايد يا خير. واضح است كه در يك درس مي توانيد بيش از يك هدف را دنبال كنيد.

براي واضح تر كردن اهداف خود، مي توانيد هم  اهداف كلي و هم اهداف جزئي را در آن بگنجانيد. اهداف كلي شامل هدف هاي نهايي طرح درس است. مثلاً " آشنا شدن با نحوه ي جمع دو عدد ". اما اهداف جزئي بيش تر به همان مواردي كه در بالا ذكر شد، اشاره دارند.

3- ممكن است در طول درس به وسايلي نياز داشته باشيد. بهتر است آن ها را در ابتداي طرح يادداشت كنيد تا اگر شخص ديگري بخواهد از طرح درس شما استفاده كند، قبل از هر چيز مشاهده كند كه وسايل مورد نياز را در اختيار دارد يا نه. مطمئن شويد تمام مطالب و وسايل لازم را نوشته ايد.
4- ممكن است مايل باشيد پيش درآمدي هم بنويسيد. اين پيش در آمد راهي است براي وارد شدن به طرح درس و جلب علاقه و توجه دانش آموزان نسبت به موضوعي كه تدريس مي كنيد. يك مثال خوب در اين مورد، تدريس مبحث كسرها مي باشد. شما مي توايند درس را با اين سوال آغاز كنيد كه اگر بخواهيم پيتزايي را بين 5 نفر به اندازه هاي مساوي تقسيم كنيم، چه راه حلي داريم؟ و به آن ها بگوييد كه اگر كار با كسرها را ياد بگيرند، مي توانند اين كار را به سادگي انجام دهند.

5- حال بايد روند كار را گام به گام بنويسيد، تا بتوانيد با انجام تمام مراحل به اهداف تعيين شده، دست پيدا كنيد. در اين قسمت مي توانيد تمام فعاليت هاي مرتبطي كه بايد انجام شود را فهرست كنيد. مثلاً براي تدريس 3+2 مي توانيد روند كار را به صورت زير بنويسيد:
الف : معلم به هر دانش آموز، 2 مكعب مي دهد.
ب : از آن ها مي خواهد كه روي كاغذ بنويسند چند مكعب دارند.
ج : سپس دانش آموز بايد يك علامت + زير عدد 2 بنويسد :

2
+

د: معلم به هر دانش آموز 3 مكعب ديگر هم مي دهد.
ه : از دانش آموز خواسته مي شود كه تعداد مكعب هاي جديد را نيز زير عدد 2 بنويسد:

2

3 +

و : حال دانش آموز بايد يك خط زير عدد 3 بكشد، به اين شكل :

2

3  +
_____

ز : از دانش آموز سؤال مي شود كه كار را با چند مكعب شروع كرده بود؟ چند مكعب به آن اضافه كرده و در پايان چند مكعب دارد؟

6- بعد از اتمام روند كار، ممكن است زماني را براي تمرين فردي درنظر بگيريد. مي توان به دانش آموزان فرصت داد تا  اعداد متفاوتي را با استفاده از مكعب هايي كه در اختيار دارند، جمع كنند.

7-  قبل از رسيدن به مرحله ي ارزش يابي مي توانيد از يك مرحله ي پاياني براي درس استفاده كنيد. يك ايده ي خوب براي اين كار، بازگشتن به پيش درآمد است. مثلاً از دانش آموزان بخواهيد كه توضيح دهند با فرا گرفتن مبحث كسرها، چگونه پيتزا را تقسيم خواهند كرد؟

8 – حال بايد بخش ارزش يابي كار خود را بنويسيد. اكثر طرح درس ها لزوماً نيازي به امتحان ندارند، اما تقريباً تمام آن ها به نوعي به ارزيابي يا برآورد نياز دارند تا مشخص شود كه اهداف مورد نظر، برآورده شده است يا نه. بنابراين بايد بين اهداف و ارزش يابي وابستگي مستقيم وجود داشته باشد. فرض كنيد كه هدف، توانايي جمع كردن دو عدد تك رقمي با هم باشد، ارزش يابي را مي توان به اين صورت انجام داد كه هر يك از دانش دآموزان نزد معلم بروند و با گرفتن مكعب از او عمل جمع را روي كاغذ انجام دهند.

9- براي دانش آموزان كم توان و معلول و كودكان با هوش نيز بايد با توجه به تفاوت هاي آنان، تطابق هايي در نظر گرفته شود. (به طور مثال تك تك اضافه كردن مكعب ها براي دانش آموز كم توان و اضافه كردن 9 به 13 براي دانش آموز تيز هوش)
10 – اضافه كردن " بخش ارتباطي " نيز ايده ي خوبي است كه نشان مي دهد چگونه اين طرح درس مي تواند با ساير موضوعات تلفيق شود. مثلاً به جاي مكعب ها مي توان از دانش آموزان خواست در ابتدا 2 سيب و سپس 3 سيب ديگر را رنگ كنند تا هنر هم با اين درس تركيب شود. تكرار يك موضوع در قالب هاي مختلف ما را از جاي گرفتن آن در ذهن دانش آموزان مطمئن مي كند.

 اگر دستورالعمل بالا را انجام داده باشيد، يك طرح درس موفق نوشته ايد. براي اين كه در اين كار مهارت پيدا كنيد، بهترين راه خواندن طرح درس هاي معلمان با تجربه است. امتحان كنيد!

نمونه ي پيش نويس يك طرح

گام اول: مشخصات

براي ثبت مشخصات مي توانيد از اين فرم استفاده كنيد

گام دوم: اهداف محتوايي و شناختي

به اين سؤالات پاسخ دهيد:

• مي خواهيد دانش آموزان چه مطالبي را بدانند يا قادر به انجام چه كاري باشند؟
• انتظار داريد دانش آموزان چه دانش، مهارت، استراتژي يا رفتاري را بياموزند؟
• دانش آموزان چه محتوا يا مفهوم مهمي را ياد  بگيرند؟
  در اين باره به چه استانداردهايي بايد مراجعه كرد؟
  براي اين كار مي توانيد از اين فرم استفاده كنيد.

گام سوم: سؤالات راهنماي درس

چرا دانش آموزان بايد به اين موضوع علاقه نشان دهند يا آن را بدانند؟

چه سؤالات بحث برانگيزي در مورد اين درس وجود دارد؟

چه سؤالاتي دانش آموزان را كمك مي كند تا بر جنبه هاي مهم موضوع تمركز كنند؟

گام چهارم: ارزش يابي

چگونه متوجه مي شويد كه دانش آموزان به اهداف مورد نظر رسيده اند؟

• از چه ابزارهايي براي ارزش يابي استفاده مي كنيد؟
• دانش آموزان چگونه در ارزش يابي مشاركت خواهند كرد؟
• چگونه خود را ارزيابي مي كنند؟
• تكنولوژي چه نقشي در ارزش يابي خواهد داشت؟

گام پنجم: ارتباطات

كدام يك از نيازها، علايق و دانسته هاي قبلي دانش آموزان مي تواند مبنايي براي اين درس باشد؟

ممكن است دانش آموزان با چه مشكلات مفهومي اي رو به رو شوند؟

چگونه مي توان اين درس را به ساير موضوعات درسي مرتبط كرد؟

گام ششم: فعاليت هاي يادگيري

دانش آموزان موظف به انجام كدام فعاليت هاي يادگيري مشاركتي هستند؟

• چگونه مي توانند دانش و مهارت را فرا گيرند، دانايي، توانايي و خلاقيت خود را نشان دهند و يادگيري را مديريت كنند؟
•  چه دلايلي وجود دارد كه بتوان گفت اين درس چالش برانگيز، بين رشته اي يا ويژه است؟
  استفاده از تكنولوژي چگونه به يادگيري دانش آموزان كمك مي كند؟
  براي اين كار مي توانيد از اين فرم استفاده كنيد.

گام هفتم: استراتژي هاي تدريس

از چه تمرين هايي براي درس استفاده خواهيد كرد؟

• محيط اطراف چه اثري بر يادگيري اين فعاليت ها دارد؟
•  نقش شما چيست؟
• نقش دانش آموزان در يادگيري درس چيست؟
  
  

  مديريت

  دانش آموزان بايد در چه زمان و مكاني  و چگونه عمل كنند: كلاس، آزمايش گاه، گروهي و يا ... ؟
• نيازهاي دانش آموزان را چگونه برآورده مي كنيد؟
• چه تغييراتي براي يادگيري فردي بايد در آن ايجاد شود؟
• چگونه از منابع ديگر استفاده مي كنيد؟
  
  

  مواد و منابع

  به چه منابي احتياج داريد؟
• آيا نيازي به حضور اشخاص ديگر در كلاس است؟

گام هشتم: ارزيابي درس و معلم

در اين جا بايد سؤالات چالشي اي مطرح كنيد كه براي ارزيابي بازده درس به كار گرفته شوند.

منبع : تبيان